Η Αβυσσινία που ξέρω δεν έχει χαρτογραφηθεί
εμψυχωμένα αντικείμενα γυρνούν δεξιά κι αριστερά
αποξεραμένα κόκκαλα καμήλων κι οι καβαλάρηδές τους
κι αυτοκινήτων «πόντιακ» οι οδηγοί τους
σκόρπιοι εδώ κι εκεί στην άμμο της ερήμου.
Αυτό δεν μοιάζει όπως οραματίστηκε τον Γολιάθ ο Μέμλινγκ
κι ούτε πως έννοιωσε την κομμούνα ο Ρεμπώ.
Η αλχημεία των εικόνων απαιτεί το μηδενικό σημείο να’ ναι μαύρο
το κατάλαβα όταν με λήστεψαν καθώς έβγαινα από τη στάση του μετρό
στους 42 Δρόμους
Σίδερα φυλακής για τους ναρκομανείς ή ένα μαύρο τριαντάφυλλο
για τον έρωτα;
Τα μανεκέν του Μπόνβιτ Τέλλερ ντυμένα τη βδομάδα αυτή στα μαύρα,
είναι τόσο όμορφα όσο ποτέ άλλοτε. Ο τυφλός που τον φέρανε με λιμουζίνα
για να ζητιανέψει μπροστά σε πολυτελείς βιτρίνες μου θυμίζει
πως η γυναίκα της Χαναάν ήταν σκύλα. Το νερό μετετράπη σε κρασί
από ‘ναν απόγονο του Σολομώντα και τη μαύρη βασίλισσά του
ένας οραματιστής και πρόδρομος του Μάλκολμ Χ
Στο ναό των Φαρισαίων γονατίζει μπροστά σε μια ελαιογραφία
τετράγωνα πλατείες, όχι και τόσο μαύρο για μαύρο
Στην Κόκκινη Πλατεία ο Λένιν βαλσαμωμένος
Η Αβυσσινία ταξιδεύει μέσα στο παρελθόν μου
Μέσα από υπόγειες σύραγγες θα δραπετεύσω απ’ την Αθήνα
άφραγκος κι από τον τουρισμό απαλλαγμένος. Προορισμός μου η Αντίς Αμπέμπα
Ήταν ο πρώτος δημοσιογράφος που γνωστοποίησε τη φωνή του αυτοκράτορα
κι έζησε απ’ το λαβράκι αυτό για πάντα.
Όχι όμως τα παλλικάρια της Αιθιοπίας που για ν’ αποφύγουν
τη στράτευση από τα φασιστικά τάγματα του Μουσολίνι
από τη χώρα αποδιώχτηκαν άρον άρον για να ταΐσουν τη μαυραγορά
με σάρκα ερμαφρόδιτη
Περνώντας έτσι ανέμελα από τη Ρυ ντυ Ντραγκόν ο Έλληνας ερώτησε
τον Αιθίοπα Ποιός ήταν ο κοινός παρονομαστής
μεταξύ του λαβύρινθου και της αράχνης.
Νικόλας Κάλας, «Το Μαύρο είναι Όμορφο» (‘Black is Beautiful’). Το ποίημα δημοσιεύθηκε το 1979 στο περιοδικό Beatitude, τχ. 29, 1979 (Φθινόπωρο), σ. 17. Βλ. τη μετάφραση του ποιήματος από τον Γιώργο Γιάνναρη στο βιβλίο του με τίτλο Η ελληνική πρωτοπορία. Νικόλας Κάλας-Θεόδωρος Ντόρρος, Αθήνα, Γαβριηλίδης, 2005, σ. 402.
Featured Image: Graffiti in Athens by Wild Drawing aka WD. Πηγή: www.newsbeast.gr
Περισσότερα για το ποίημα στο κείμενο της Ολυμπίας Ταχοπούλου, «Μοντερνισμός και εθνογραφία στο ποιητικό και δοκιμιακό έργο του Νικόλα Κάλας»:
Ο Νικόλας Κάλας γυρίζοντας το 1939 από το ταξίδι του στη Βόρεια Αφρική έγραφε στον Γιώργο Θεοτοκά:
Τίποτα δεν έχει για μένα την ομορφιά των οάσεων της Σαχάρας, και καμιά αρχιτεκτονική την τελειότητα της Αραβικής, όπως την βλέπει κανείς στο Μαρόκο […] Πρώτη φορά που αισθάνθηκα πως χωρίς καμιά λύπη θά’ βλεπα τον ευρωπαϊκό πολιτισμό να καταστραφεί ολότελα μέσα στο στείρο αγώνα του ετοιμαζόμενου πελοποννησιακού πολέμου […] (Το) Tinerlin για μένα παίρνει έτσι αξία συμβολική, είναι ένα καινούργιο παρελθόν. Πολλές φορές αισθάνθηκα την ανάγκη καινούργιου παρελθόντος και είναι ίσως το κύριο θέμα του τελευταίου τετραδίου στίχων.
[…]
Τι μπορεί όμως να σημαίνει η αναζήτηση ενός νέου παρελθόντος; Μια οριακή εμπειρία, που μετουσιώνει την πολιτισμική ανάγκη σε πολιτική πράξη; Ίσως συμβολίζει την ατομική έξοδο από την ασφυκτική συνείδηση ενός εθνικού συλλογικού παρελθόντος; Το ταξίδι του Κάλας θυμίζει το ταξίδι του Rimbaud που αρκετά χρόνια πριν ταξίδεψε στην Αφρική, απορρίπτοντας κι αυτός το δικό του εθνικό πολιτισμικό παρελθόν λέγοντας: «Εγώ είμαι ένας άλλος». Ο Κάλας ανακαλεί τον Rimbaud στο ποίημα που άμεσα αναφέρεται στον αφρικάνικο πολιτισμό με τίτλο «Black is beautiful» και θα μπορούσε να συγκριθεί με το ποίημα του Rimbaud «Mauvais sang», ποίημα στο οποίο ο Rimbaud επιτρέπει στη φαντασία του να δει τον εαυτό του ως Νέγρο.[…]
Στους στίχους του ποιήματος επαναφέρεται η εικόνα της δραπέτευσης του ποιητή από την Αθήνα προς μια αφρικανική πόλη, την Αντίς Αμπέμπα («Μέσα από υπόγειες σήραγγες θα δραπετεύσω απ’ την Αθήνα/ άφραγκος κι από τον τουρισμό απαλλαγμένος. Προορισμός μου η/ Αντίς Αμπέμπα»). Διαλέγεται με τον αφροαμερικανισμό στο πρόσωπο του Μάλκολμ Χ και δίνει μια αφροκεντρική εκδοχή της χριστιανικής παράδοσης ( «το νερό μετετράπη σε κρασί/ από’ ναν απόγονο του Σολομώντα και τη μαύρη βασίλισσά του/ ένας οραματιστής και πρόδρομος του Μάλκολμ Χ»). Ακόμη ασκεί κριτική στην αποικιοκρατική πολιτική της Δύσης που εισέβαλε στην Αιθιοπία με τα «φασιστικά τάγματα του Μουσολίνι» και στη γενικότερη εκμετάλλευση των μαύρων («που από τη χώρα αποδιώχτηκαν άρον άρον για να ταΐσουν τη μαυραγορά»). Είναι ένα ποίημα στο οποίο εκφράζεται η πολιτική διάσταση της εθνογραφικής σκέψης του Κάλας.
Έτσι η φράση του τίτλου ότι «το μαύρο είναι όμορφο», που θα μπορούσε να κατανοηθεί σαν ένας αντίποδας στη γνωστή έκφραση του Εγγονόπουλου «ωραίος σαν Έλληνας», δημιουργεί το ερώτημα, πόσο απόλυτη μπορεί να είναι η απομάκρυνση από το οικείο παρελθόν και η ρήξη με αυτό, από έναν διανοούμενο, όπως ο Κάλας που διαδραμάτισε έναν λιγότερο ή περισσότερο σημαντικό ρόλο στη γαλλική και αμερικανική πνευματική ζωή; Το ποίημα «Black is Beautiful» δίνει τη δική του απάντηση στους στίχους:
Περνώντας έτσι ανέμελα από τη Ρυ ντι Ντραγκόν ο Έλληνας ερώτησε τον Αι-
θίοπα. Ποιος ήταν ο κοινός παρονομαστής μεταξύ του λαβυρίνθου και της αράχνης.
Αυτό το ερώτημα του κοινού παρονομαστή από έναν Έλληνα προς έναν Αιθίοπα στο Παρίσι, το μητροπολιτικό κέντρο του μοντερνισμού, δείχνει ότι ίσως η ρήξη δεν είναι απόλυτη, καθώς το μαύρο προσδιορίζεται σε αναφορά με το λευκό ή και αντίστροφα. Έτσι, αν ο λαβύρινθος των παραπάνω στίχων παραπέμπει στη μινωταυρική μυθολογία που είχε οικειοποιηθεί ο υπερρεαλισμός και αν η αράχνη αναφέρεται στο σύμβολο του αφρικανικού θεού Ανάνσι, ο κοινός παρονομαστής αποτελεί τελικά ένδειξη αναζήτησης ή συγκερασμού διαφορετικών μυθολογικών παραδόσεων.